Deficit pažnje/hiperaktivni poremećaj (ADHD) je poremećaj koji se javlja u djetinjstvu, kod 3-5% djece i četiri puta je češći kod dječaka nego kod djevojčica.

U različitim medijima (televizija, internet, časopisi) je posljednjih godina došlo do ekspanzije informacija o ovom poremećaju, što stvara dodatne probleme i zbunjuje ionako zbunjene roditelje, nastavnike i sve druge osobe koje su u svakodnevnom kontaktu sa djetetom. Sa druge strane, mnoga ponašanja koja se vezuju za ADHD uobičajena su za djecu na određenom uzrastu, kao što su povišena aktivnost (trčanje, penjanje), burno reagovanje, nepažnja ili zamišljenost u školi. Djeca se razlikuju i prema temperamentnu, što uslovljava kod jednih ponašanja koja odlikuje česta motorička aktivnost, nemir, ubrzan govor, dok su druga mirna, povučena i više vole tihe i mirne aktivnosti. Zbog toga je veoma važno razgraničiti uobičajena ponašanja određene razvojne faze i deficit pažnje/hiperaktivni poremećaj.

Kako prepoznati poremećaj?

Osnovna karakteristika ovog poremećaja je deficit pažnje (stalni model nepažnje), pri čemu hiperaktivnost i/ili impulsivnost mogu, ali ne moraju da budu prisutni. Klinička slika zavisi i od uzrasta djeteta. Uopšteno se može reći da se smetnje javljaju u oblasti motorike, pažnje, emocija, socijalnih odnosa, kognitivnih funkcija.

• Motorika: Kod djeteta su izraženi nemir, stalna potreba za kretanjem i aktivnošću. U stalnoj je potrazi za novim sadržajima, koji ga interesuju na kratko. Dijete je nespretno i nestabilno, što posebno dolazi do izražaja na nastavi fizičkog vaspitanja.
• Pažnja: Kratkotrajna je, dijete brzo napušta spontano započetu igru, bez spoljašnjeg podsticaja i prelazi na drugu aktivnost. Neselektivna je, dijete ne razlikuje važne i manje važne doživljaje, zbog čega se brzo zamara, što uslovljava i prekid komunikacije sa okolinom. Pažnja oscilira tokom dana, što je posebno primjetno u školi, gdje je djetetova koncentracija mnogo bolja ujutro, a opada tokom dana.
• Emocije: Često su prisutni napadi bjesa za sasvim mala uskraćivanja. Djeca sa ovim poremećajem su nepredvidljiva u svom emocionalnom reagovanju i smenjuju im se ,,loši“ i ,,dobri“ dani. Često ne reaguju na kažnjavanja, kritike, batine. Znaju da pokazuju agresivnost, već na najranijem uzrastu.
• Socijalni odnosi: Djeca sa poremećajem pažnje/hiperaktivnim poremećajem teško prihvataju socijalne zahtjeve koji rastu sa uzrastom, usljed nemogućnosti da kontrolišu svoje porive i da odlože zadovoljenje potreba. Lako stiču poznanike, ali ih teško zadržavaju. Često su neprihvaćena u vršnjačkoj grupi jer ne mogu da se prilagode pravilima i teže dominaciji. Neuklopljenost u grupu vršnjaka, neuspješnost, loša slika o sebi često dovode do pojave i zadržavanja negativnih oblika ponašanja.
• Teškoće tokom školovanja: Zbog nemogućnosti održavanja pažnje, djeca sa ovim poremećajem su dezorganizovana i imaju teškoće u usvajanju školskog gradiva. Često su prisutne poteškoće u savladavanju čitanja i pisanja, kao i računanja, poremećaji govora u vidu smanjenog rječnika, loše gramatike. Djeca funkcionišu ispod svojih stvarnih mogućnosti, iako im je opšta inteligencija obično znatno iznad nivoa koji sugeriše njihovo školsko postignuće.

Terapijske intervencije

Terapijske intervencije u radu sa hiperaktivnom djecom treba da budu usmjerene prema djetetu, porodici, kao i prema školi i socijalnom okruženju. Koriste se prije svega, kognitivno-bihevioralne tehnike usmjerene ka modifijakciji ponašanja, trening učenja, zatim tehnike iz oblasti porodične terapije i medikamentozna terapija. U zavisnosti od svakog pojedinačnog slučaja (simptoma, uzrasta, porodične dinamike, socijalnog i školskog funkcionisanja), naglasak može nekada da bude na jednoj, a nekada na drugoj tehnici.

Multidisciplinarni pristup, koji uključuje angažman većeg broja stručnjaka iz različitih oblasti (dječji psihijatar, psiholog, pedagog) je najoptimalniji i daje u dugoročnoj perspektivi najbolje rezultate u liječenju.